Tôi từng đọc rất nhiều định nghĩa về teamwork. Những dòng văn đầy lạc quan viết rằng, teamwork là khi mọi người cùng nhau hướng về một mục tiêu chung, là nơi mỗi cá nhân đều đóng góp phần của mình và tạo nên một chỉnh thể vượt lên trên tổng số từng phần. Teamwork là chia sẻ, là bổ trợ, là cùng nhau đi xa hơn.
Nghe thì thật đẹp. Và tôi không phủ nhận điều đó. Nhưng trong suốt những năm làm việc, trải qua rất nhiều vai trò và tình huống khác nhau, tôi nhận ra một điều không mấy khi được nói ra: đội ngũ, trong thực tế, không phải lúc nào cũng vận hành như một dàn nhạc hòa tấu. Thường thì sẽ có người chơi sai nhịp. Có người quên phần mình. Có người không đủ giỏi. Có người không đủ quan tâm. Và có những lúc, cả nhóm chỉ tiến lên vì một người vẫn còn đang cố gắng không buông tay.
Tôi đã nhiều lần ở trong vị trí đó. Không phải vì ai đó phân công. Cũng không phải vì tôi thích thể hiện. Mà vì đơn giản tôi không thể đứng nhìn mọi thứ đổ vỡ trong khi mình biết rõ mình có thể làm gì đó để thay đổi kết cục.
Và từ đó, tôi hình thành định nghĩa riêng của mình về teamwork:
Teamwork là khi mỗi người trong đội mang tinh thần của một người có khả năng “gánh cả đội” nếu cần thiết.
Chắc chắn, không phải lúc nào bạn cũng phải gánh. Không phải ai cũng cần gánh. Nhưng bạn phải đủ năng lực, và nhất là đủ tinh thần để sẵn sàng làm điều đó khi tình huống đòi hỏi.
Thế giới công việc không lý tưởng như sách giáo khoa. Đội ngũ của bạn sẽ không bao giờ hoàn hảo. Luôn có một ai đó không làm đủ. Luôn có một khâu bị tắc. Và trong những khoảnh khắc ấy, điều quyết định là: bạn sẽ chờ người khác làm đúng, hay bạn sẽ bước tới và sửa ngay chỗ sai ấy – cho dù không phải lỗi của mình?
Những người mang trong mình tinh thần “gánh đội” thường không được chú ý. Họ lặng lẽ, kiên cường, không cần tiếng vỗ tay. Nhưng chính họ là điểm tựa để đội nhóm không sụp đổ khi rơi vào hỗn loạn. Họ không lý luận nhiều, không than phiền, không chỉ trích ai. Họ làm – và nhờ thế, công việc được hoàn thành.
Tôi không cho rằng ai cũng phải sống như thế. Nhưng tôi tin rằng, bất kỳ ai từng sống như vậy — ít nhất một lần — sẽ hiểu sâu sắc thế nào là trách nhiệm. Và một khi bạn đã đi qua trải nghiệm đó, bạn sẽ không còn quay về được với kiểu làm việc “chỉ làm phần mình”. Bởi vì bạn biết rõ: nếu ai cũng chỉ làm phần mình, thì cả nhóm có thể sẽ không đi đến đâu.
Đôi khi, tôi tự hỏi: liệu có cách nào giúp người khác hiểu được điều này, nếu họ chưa từng trải qua? Có cách nào khiến một người thấy được sức mạnh của việc “làm hơn phần của mình” mà không cảm thấy bị lợi dụng, không thấy ấm ức?
Câu trả lời, tôi nghĩ, nằm ở cách chúng ta dẫn dắt. Khi người lãnh đạo sẵn sàng gánh – âm thầm, không phô trương – thì cả đội sẽ bắt đầu thay đổi. Không phải ngay lập tức. Nhưng dần dần, sẽ có người cảm nhận được. Rồi một người khác. Rồi đến lúc, văn hóa chịu trách nhiệm sẽ trở thành không khí trong phòng – không ai ép ai, nhưng ai cũng thấy không thể thoái thác.
Tôi viết bài này không để kêu gọi ai trở thành người gánh đội. Tôi chỉ viết cho những người đã, đang và sẽ trở thành người như thế – đôi khi là bất đắc dĩ, nhưng vẫn chọn tiếp tục. Để họ biết rằng, họ không đi sai hướng. Họ chỉ đang đi trước.
Một Mình Gánh Cả Đội – Và Lựa Chọn Trở Thành Người Như Thế
Có những người, khi đứng trước thất bại, sẽ tìm một lý do.
Có những người khác, sẽ tìm một ai đó để đổ lỗi.
Và rồi có một nhóm người rất nhỏ – rất hiếm – sẽ nói:
“Tôi sẽ gánh. Tôi sẽ làm. Tôi sẽ đưa cả đội đến đích – kể cả nếu tôi là người cuối cùng còn sót lại.”
Họ không nói vậy vì kiêu ngạo. Mà vì họ đã chọn trở thành người như thế.
Sự lựa chọn trở thành “kẻ gánh đội”
Trong một đội nhóm, thật dễ để làm phần việc của mình, gửi báo cáo đúng giờ, và rồi nói “tôi đã làm hết trách nhiệm.”
Nhưng trách nhiệm không phải là cái kết. Trách nhiệm chỉ là điểm khởi đầu.
Vượt lên trên trách nhiệm là ý chí tạo ra kết quả.
Vượt lên trên kết quả là khát vọng chiến thắng cùng đồng đội.
Vượt lên trên cả chiến thắng là bản lĩnh dám đứng một mình khi mọi thứ sụp đổ – và vẫn đưa mọi người tiến lên.
Người như vậy không phải sinh ra đã có.
Người như vậy là người đã chọn.
Không phải thiên bẩm – mà là luyện tập
Người gánh đội không nhất thiết phải giỏi nhất, nhiều kỹ năng nhất, hay có thâm niên nhất.
Họ chỉ cần một điều:
Không chấp nhận việc để người khác định đoạt số phận của tập thể.
Họ luyện tập điều này mỗi ngày.
- Khi tự hỏi: “Mình còn có thể làm gì nữa để cả nhóm thành công?”
- Khi chấp nhận thiệt thòi để bảo vệ uy tín chung.
- Khi sẵn sàng làm thêm phần của người khác – không phải vì họ yếu, mà vì tập thể không thể thất bại.
Đổi lại là gì
Có thể bạn sẽ bị đánh giá là quá “nghiêm trọng”.
Có thể bạn sẽ mệt, sẽ nản.
Có thể bạn sẽ thấy mình cô đơn trong cách nghĩ.
Nhưng đổi lại – bạn sẽ trở thành người không thể thay thế.
Bạn sẽ có uy tín không ai có thể ban cho, chỉ có thể xây bằng hành động.
Và quan trọng hơn cả – bạn sẽ truyền cảm hứng. Vì tinh thần đó, một ngày nào đó, sẽ lan tỏa.
Bài học cho người lãnh đạo
Nếu bạn đang lãnh đạo một đội, hãy biết rằng:
Không ai sinh ra với tư duy này. Nhưng họ có thể học được, nếu họ thấy bạn sống như vậy.
Con người không học từ lời nói.
Con người học từ sự hiện diện.
Hãy hiện diện như một người luôn chịu trách nhiệm đến cùng.
Hãy để đội bạn thấy: bạn không bao giờ bỏ cuộc, không bao giờ nói “tôi đã làm phần của mình rồi”.
Dần dần, họ sẽ tự hỏi:
“Nếu sếp còn không bỏ cuộc, sao mình lại dễ dàng buông tay?”
Lựa chọn trở thành người “một mình cũng đưa được cả đội đến đích”
Thế giới không thiếu người giỏi. Nhưng lại rất thiếu người dám gánh.
Người gánh đội không phải vì họ có siêu năng lực.
Họ chỉ đơn giản là không chấp nhận thất bại khi còn có thể đứng vững.
Và nếu bạn đang đọc những dòng này, có lẽ… bạn cũng là người như thế – hoặc đang trên đường trở thành người như thế.
Hãy tiếp tục.
Cứ đi đi. Dù đôi lúc đơn độc. Dù đôi lúc thiệt thòi.
Vì một ngày nào đó, đội của bạn – hoặc thế hệ sau – sẽ biết ơn rằng, đã từng có một người chọn gánh cả đội… để không ai bị bỏ lại phía sau.